Oponiaki to guzy mózgu wywodzące się z komórek opony twardej, czyli błony otaczającej mózg i rdzeń kręgowy. Są to guzy pierwotne, co oznacza, że rozwijają się w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) i nie pochodzą z przerzutów innych nowotworów. Większość oponiaków ma charakter łagodny (WHO stopnia I), choć niektóre mogą wykazywać cechy atypowe (WHO stopnia II) lub złośliwe (WHO stopnia III).

Oponiaki stanowią około 30–35% wszystkich nowotworów pierwotnych mózgu, co czyni je jednymi z najczęstszych guzów OUN. Częściej występują u kobiet niż u mężczyzn (około 2-3 razy częściej). Ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem, a szczyt zachorowań przypada na 50.–70. rok życia.

Dokładne przyczyny nie są znane, ale do czynników ryzyka zalicza się:

• Promieniowanie jonizujące – np. radioterapia głowy w dzieciństwie.
• Mutacje genetyczne – zwłaszcza w genie NF2 (neurofibromatoza typu 2).
• Płeć – kobiety są bardziej narażone, co sugeruje wpływ hormonów.
• Czynniki środowiskowe – niektóre badania sugerują możliwy wpływ hormonów i toksyn.

Większość oponiaków jest łagodna (WHO I), ale około 20–30% przypadków wykazuje cechy atypowe (WHO II), a 1–3% to oponiaki anaplastyczne (WHO III), które mogą dawać przerzuty i szybko rosnąć.

Objawy zależą od lokalizacji i wielkości guza, mogą obejmować:

• Bóle głowy – często nasilające się rano.
• Padaczka – szczególnie w przypadku guzów nadnamiotowych.
• Zaburzenia neurologiczne – osłabienie kończyn, zaburzenia czucia.
• Zaburzenia widzenia – np. podwójne widzenie, utrata pola widzenia.
• Problemy poznawcze – trudności z pamięcią i koncentracją.
• Zmiany osobowości – w przypadku guzów czołowych.

Podstawowe badania obejmują:

• Rezonans magnetyczny (MRI) z kontrastem – najlepsza metoda diagnostyczna.
• Tomografia komputerowa (TK) – pomocna w ocenie zwapnień i wpływu na kości.
• Angiografia – stosowana przy planowaniu leczenia chirurgicznego.
• Biopsja – wykonywana rzadko, zazwyczaj po usunięciu guza.

Podział WHO obejmuje:

• Stopień I (łagodne, 80–90%) – rosną wolno, rzadko nawracają.
• Stopień II (atypowe, 10–15%) – większa skłonność do wznowy.
• Stopień III (złośliwe, 1–3%) – szybko rosną, mogą dawać przerzuty.

Nie, wiele łagodnych, małych oponiaków rośnie bardzo wolno i może nie powodować objawów przez lata. W takich przypadkach można zastosować strategię „watch and wait” (obserwacja).

• Obserwacja – w przypadku małych i bezobjawowych guzów.
• Chirurgia – podstawowa metoda leczenia większych lub objawowych guzów.
• Radioterapia stereotaktyczna – stosowana, gdy guz jest trudny do usunięcia.
• Radioterapia konwencjonalna – w przypadku guzów złośliwych.
• Terapia celowana i immunoterapia – w fazie badań.

Powikłania mogą obejmować:

• Krwotok i obrzęk mózgu.
• Infekcje pooperacyjne.
• Deficyty neurologiczne, np. osłabienie kończyn, zaburzenia mowy.
• Napady padaczkowe.

Tak, ryzyko wznowy zależy od stopnia WHO:

• WHO I – 5–20% nawrotów po 10 latach.
• WHO II – 30–50% nawrotów po 10 latach.
• WHO III – 50–90% nawrotów po 5 latach.

Rokowanie zależy od stopnia guza i lokalizacji:

• Łagodne oponiaki (WHO I) – 10-letnie przeżycie ponad 90%.
• Atypowe (WHO II) – 10-letnie przeżycie około 60–70%.
• Złośliwe (WHO III) – 10-letnie przeżycie poniżej 30%.

Nie ma skutecznej profilaktyki, ale unikanie promieniowania jonizującego może zmniejszyć ryzyko.

Tak, trwają badania nad inhibitorami receptora VEGF i terapiami genowymi.

Nie, oponiaki są oporne na chemioterapię, dlatego stosuje się głównie leczenie chirurgiczne i radioterapię.

W większości przypadków nie, ale osoby z neurofibromatozą typu 2 mają zwiększone ryzyko.

Większość pacjentów wraca do normalnego życia, ale w zależności od lokalizacji guza mogą wystąpić trwałe deficyty neurologiczne.

Tak, zwłaszcza u osób z NF2.

Podobne do początkowych objawów: bóle głowy, padaczka, zaburzenia neurologiczne.

Brak jednoznacznych dowodów, ale dieta bogata w warzywa i antyoksydanty może wspomagać zdrowie mózgu.

Oponiaki same w sobie nie produkują hormonów, ale mogą powodować zaburzenia hormonalne, jeśli uciskają przysadkę mózgową lub podwzgórze. Może to prowadzić do objawów takich jak zaburzenia miesiączkowania, zmiany masy ciała czy problemy z tarczycą.

Tak, oponiaki mogą rosnąć szybciej w czasie ciąży. Jest to prawdopodobnie związane z wpływem hormonów, zwłaszcza progesteronu, który może stymulować wzrost niektórych guzów. U niektórych kobiet objawy neurologiczne pojawiają się lub nasilają dopiero w ciąży.

Podstawowe metody leczenia (chirurgia, radioterapia) są takie same dla obu płci, ale kobiety mogą mieć większą skłonność do nawrotów, prawdopodobnie ze względu na wpływ hormonów. U pacjentek w wieku rozrodczym przed leczeniem można rozważyć badania hormonalne.

Radioterapia może powodować:

• Zmęczenie – zwykle przejściowe.
• Problemy skórne – zaczerwienienie i podrażnienie skóry w miejscu napromieniania.
• Deficyty neurologiczne – rzadko, ale mogą się pojawić przy dużych dawkach promieniowania.
• Zwiększone ryzyko nowotworów wtórnych – przy bardzo długim czasie przeżycia.

• Pochodzenie: Oponiaki rozwijają się z opon mózgowych, a glejaki z komórek glejowych.
• Przebieg choroby: Oponiaki zazwyczaj rosną wolniej i nie naciekają mózgu, podczas gdy glejaki (zwłaszcza glejak wielopostaciowy) są agresywne i trudne do leczenia.
• Leczenie: Glejaki wymagają częściej chemioterapii, której oponiaki nie poddają się dobrze.

Tak, oponiaki mogą pojawić się w rdzeniu kręgowym i powodować:

• Ból pleców lub szyi – nasilający się w nocy.
• Osłabienie kończyn – trudności w chodzeniu, drętwienie rąk/nóg.
• Nietrzymanie moczu i stolca – przy ucisku na rdzeń kręgowy.

Tak, jeśli guz jest mały i bezobjawowy, pacjent może być jedynie obserwowany. Niektóre oponiaki nigdy nie powodują problemów zdrowotnych.

• Po operacji łagodnego oponiaka – MRI co 6–12 miesięcy przez pierwsze 5 lat, potem rzadziej.
• Po radioterapii lub przy guzach atypowych – częstsze kontrole, np. co 3–6 miesięcy.
• W przypadku wznowy – badania dostosowane indywidualnie.

Tak, ale intensywność ćwiczeń zależy od stopnia uszkodzenia neurologicznego. Zalecane są spacery, joga, ćwiczenia poprawiające równowagę. Trzeba unikać sportów kontaktowych, jeśli istnieje ryzyko wznowy guza lub osłabienia kości po radioterapii.

Obecnie prowadzone są badania nad:

• Terapia celowana – inhibitory VEGF (np. bevacizumab).
• Immunoterapia – próby z checkpoint inhibitors.
• Nowe techniki radioterapii – terapia protonowa dla precyzyjniejszego niszczenia komórek nowotworowych.
• Badania genetyczne – identyfikacja mutacji NF2 jako celu terapii.