1. Bóle mięśniowo-szkieletowe
2. Spondyloza szyjna (choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa)
3. Dyskopatia szyjna
4. Radikulopatia
5. Stenoza odcinka szyjnego
6. Uraz, złamanie odcinka szyjnego
7. Zmiany zwyrodnieniowo-zapalne kręgosłupa (np. RZS)
8. Nowotwory
9. Infekcje

Zmiany zwyrodnieniowe stawów międzykręgowych i/lub choroba zwyrodnieniowa krążka międzykręgowego (dyskopatia) mogą powodować ucisk i podrażnienie korzenia nerwowego  – radikulopatię. Główne objawy to: bóle karku, z ograniczeniem ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa, bóle głowy, bóle promieniujące do kończyny górnej. Czynniki nasilające dolegliwości bólowe: ruchy szyją, kaszel, parcie. Dodatkowo dolegliwościom bólowym może towarzyszyć drętwienie rąk oraz osłabienie siły mięśniowej kończyn górnych. W zdecydowanej większości przypadków (70 % – 80%) objawy ustępują w przeciągu kilku tygodni leczenia zachowawczego. Ogniskowy deficyt neurologiczny, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia czucia, ból niereagujący na leczenie wymagają niezwłocznej konsultacji z lekarzem.

Radikulopatia szyjna najczęściej objawia się jednostronnym bólem, który jest najsilniejszy w górnej części ramienia, poniżej przyczepu mięśnia naramiennego. Ból może promieniować poniżej łokcia, obejmując kciuk i/lub palce ręki zgodnie ze określonym wzorcem unerwienia dermatomanego poszczególnych korzeni szyjnych.

Ból ramienia może być stały i nasilać się przy ruchu szyi, kaszlu lub kichaniu. Często towarzyszy mu ból łopatki oraz okolicy międzyłopatkowej. Objawy są zazwyczaj nasilane przez wyprostowanie głowy lub boczną rotację głowy w stronę bolącego ramienia (objaw Spurlinga).

Radikulopatia szyjna górnej części odcinka szyjnego kręgosłupa może objawiać się bólem okolicy potylicznej.

1. farmakoterapia
2. kołnierz ortopedyczny miękki
3. krioterapia/terapia ciepłem
4. terapia manualna
5. blokady
6. ćwiczenia fizyczne

Wskazania do leczenia operacyjnego objawowej przepukliny dysku szyjnego obejmują:

1. objawy korzeniowe niereagujące na leczenie zachowawcze, tzn te które nie uległy poprawie po co najmniej 6 tygodniach leczenia nieoperacyjnego
2. postępujący deficyt neurologiczny lub deficyt neurologiczny związany ze znacznym bólem korzeniowym.

Mielopatią nazywamy patologiczne zmiany w obrębie rdzenia kręgowego wtórne do stenozy odcinka szyjnego kręgosłupa. Zmiany mielopatyczne najczęściej spowodowane są zaburzeniami ukrwienia (tętniczego lub żylnego) rdzenia kręgowego.

Mielopatia szyjna jest najczęstszą przyczyną dysfunkcji rdzenia kręgowego u pacjentów powyżej 55 roku życia. W Ameryce Północnej szacowana roczna zapadalność wynosi 41 milionów przypadków na rok, a szacowana częstość występowania to 605 przypadków na milion mieszkańców. Zwyrodnienie kręgosłupa związane z wiekiem prowadzi do ucisku rdzenia kręgowego i zwężenia otworów międzykręgowych. Ucisk statyczny nasilany jest przez czynniki dynamiczne, które mogą prowadzić do niestabilności segmentalnej  i deformacji kifotycznych. U niektórych pacjentów skutki ucisku rdzenia kręgowego są szczególnie silnie wyrażone z powodu obecności wrodzonego zwężenia kanału kręgowego, zwapnienia więzadła podłużnego tylnego lub innych anomalii rozwojowych odcinka szyjnego.

Pierwszym objawem mielopatii szyjnej jest uszkodzenie dróg korowo-rdzeniowych i czucia głębokiego rdzenia kręgowego. Objawia się to postępującym osłabieniem chodu, zaburzeniami siły mięśniowej kończyn dolnych, a także zaburzeniami czucia ułożenia kończyn dolnych. Dodatkowo do objawów z kończyn dolnych, może się dołączyć postępujące osłabienie kończyn górnych – niezgrabne ręce. U niektórych Pacjentów obserwuje się bóle karku, a także uczucie prądu przechodzącego przez kręgosłup w chwili przygięcia kręgosłupa szyjnego do klatki piersiowej (objaw Lhermitte’a). W późniejszych etapach zaawansowania mielopatii szyjnej Pacjenci zgłaszają zaburzenia zwieraczowe i rytmu wypróżnień. Postępująca, nieleczona mielopatia szyjna prowadzi do trwałych, nieodwracalnych zmian neurologicznych.

W mielopatii często występuje powolne, stopniowe pogorszenie z okresami neurologicznego plateau poprzedzającymi kolejny epizod pogorszenia. Aktualne doniesienia literaturowe pokazują, że u 20%–62% pacjentów z mielopatią zwyrodnieniową nastąpi pogorszenie w okresie obserwacji trwającym 3–6 lat.

Badanie rezonansu magnetycznego jest preferowaną metodą obrazowania w diagnostyce mielopatii. Różne patologie kręgosłupa mogą powodować ucisk rdzenia kręgowego i prowadzić do późniejszego rozwoju mielopatii. Patologia kręgosłupa może występować na jednym poziomie lub obejmować wiele poziomów kręgosłupa. Wielu pacjentów z mielopatią charakteryzuje się wrodzonym, wąskim kanałem kręgowym, o wymiarze przednio-tylnym mniejszym niż 10 mm.

Dodatkowo w badaniach radiologicznym mogą współistnieć:

• osteofity przednie i tylne
• tyłozmyk (szczególnie na C5–C6 i C6–C7)
• przodozmyk (najczęściej na C3–C4 i C4–C5)
• przepuklina krążka międzykręgowego

MRI może wykazać ogniskowy (punktowy) lub wielopoziomowy ucisk rdzenia kręgowego. W 20%–40% przypadków mielopatii, zmiany sygnału rdzenia są widoczne w MRI. Jeśli ogniskowy, podwyższony sygnał jest obecny tylko na obrazach T2-ważonych, reprezentuje on szeroki zakres patologii i może być odwracalny (np. obrzęk) – co przekłada się na potencjalną odwracalność zmian. Jeśli podwyższony sygnał obecny jest na obrazach T2-ważonych, a niski widoczny jest y na obrazach T1-ważonych, reprezentuje to poważne uszkodzenie istoty szarej rdzenia, ze złym rokowaniem. Ponadto pacjenci z wieloma poziomami podwyższonego sygnału w obrazach T2-ważonych statystycznie mają gorsze rokowanie powrotu do pełnego zdrowia, w porównaniu z pacjentami ze zmianami ogniskowym.

Większość pacjentów z mielopatią szyjną kwalifikuje się do leczenia neurochirurgicznego (chyba że operacja jest przeciwwskazana ze względu na wiek lub stan zdrowia). Ze względu na upowszechnienie badania rezonansu magnetycznego, diagnozowanych jest co raz więcej Pacjentów z jedynie radiologiczną mielopatią szyjną (bez cech klinicznych choroby). Wydaje się, iż najlepszym sposobem postepowania u takich Pacjentów jest leczenie zachowawcze. Jednak tych Pacjentów należy edukować na temat mielopatii szyjnej i monitorować za pomocą okresowych badań pod kątem przyszłego jej rozwoju.

Spondyloza szyjna oznacza zmiany zwyrodnieniowe odcinka szyjnego kręgosłupa, postępujące wraz z wiekiem. Zmiany zwyrodnieniowe odcinka szyjnego mogą dotyczyć krążków międzykręgowych, stawów międzykręgowych oraz stawów hakowo-trzonowych. 25% osób poniżej 40 roku życia, 50% osób powyżej 40 roku życia oraz 80% osób po 60 roku życia ma radiologiczne cechy spondylozy szyjnej bez towarzyszących dolegliwości bólowych.

Pacjenci z objawową spondylozą szyjną mogą być podzieleni na 3 grupy:

1. osiowe bóle odcinka szyjnego
2. radikulopatia szyjna
3. mielopatia szyjna wywołana zmianami zwyrodnieniowymi

30%-50% populacji ludzi dorosłych rocznie odczuwa dolegliwości bólowe kręgosłupa szyjnego. Dokładna lokalizacja i źródło bólu odcinka szyjnego kręgosłupa są często niezidentyfikowane. Od 50% do 75%  pacjentów z bólem odcinka szyjnego zgłasza utrzymujący się ból od 1 do 5 lat od rozpoczęcia objawów.

Częstość występowania bólu jest wyższa wśród kobiet, które są bardziej narażone na przewlekły ból odcinka szyjnego oraz mają mniejsze prawdopodobieństwo na ustąpienie bólu w porównaniu z mężczyznami. Do  czynników ryzyka bólów odcinka szyjnego zalicza się: czynniki genetyczne, podeszły wiek, płeć żeńską, aktywność fizyczną, zły stan psychiczny, palenie tytoniu, pozytywny wywiad bólowy odcinka szyjnego i dolnej części pleców oraz wypadki samochodowe polegające na najechaniu na tył pojazdu.

Obecność zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego w badaniach obrazowych nie jest uważana za czynnik ryzyka bólu odcinka szyjnego.

U pacjentów z ostrym bólem szyi powrót do zdrowia następuje najszybciej w ciągu pierwszych 6–12 tygodni i stopniowo zwalnia, a po roku obserwuje się niewielki powrót do zdrowia. U 30% pacjentów z ostrym bólem szyi wystąpią objawy przewlekłe. Pacjenci z przewlekłym bólem szyi mogą doświadczyć stabilnego lub zmiennego przebiegu z epizodami remisji i zaostrzeń w czasie.

Pacjenci uskarżający się na dolegliwości bólowe kręgosłupa szyjnego, powinni być ocenieni przez lekarza pod kątem pod kątem „czerwonych flag” (poważnych chorób ogólnoustrojowych) i „żółtych flag” (barier w powrocie do zdrowia).
Leczenie przewlekłego bólu odcinka szyjnego ukierunkowane jest na zmiany morfologiczne odcinka szyjnego, a także wszelkie czynniki psychospołeczne, które przyczyniają się do nasilenia bólu i niepełnosprawności.

Oparte na faktach metody leczenia przewlekłego bólu odcinka szyjnego obejmują aktywną terapię rehabilitacyjną z nadzorowanymi ćwiczeniami. Leczenie usprawniające obejmują: rozciąganie, wzmacnianie za pomocą ćwiczeń izometrycznych i/lub dynamicznych, stabilizację szyjno-piersiową i ćwiczenia aerobowe.

Opcje leczenia farmakologicznego obejmują niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Alternatywnie można rozważyć krótki kurs (kilka tygodni) niebenzodiazepinowego środka zwiotczającego mięśnie. Leki opioidowe nie są zalecane w leczeniu przewlekłego bólu mięśniowo-szkieletowego szyi.

W przypadku pacjentów z domniemanym bólem stawu międzykręgowego, diagnozę można potwierdzić blokadą nerwów wykonaną poprzez znieczulenie gałęzi przyśrodkowej nerwów unerwiających docelowy staw/stawy międzykręgowe. Środki znieczulające o różnym czasie działania są stosowane podczas dwóch oddzielnych sesji iniekcji. Jeśli diagnoza zostanie potwierdzona, opcją leczenia jest przezskórna ablacja gałęzi przyśrodkowej nerów unerwiających docelowy staw międzykręgowy.

Wskazania do leczenia chirurgicznego pacjentów z bólem osiowym odcinka szyjnego, bez objawów korzeniowych lub mielopatii nie są jasno określone. W literaturze istnieją ograniczone dowody na poparcie discektomii szyjnej i stabilizacji międzytrzonowej lub artroplastyki krążka szyjnego w tym wskazaniu. Zasugerowano, iż leczenie chirurgiczne należy rozważyć po, co najmniej, rocznym cyklu odpowiedniego leczenia zachowawczego. Rola dyskografii szyjnej w tym ustawieniu pozostaje kontrowersyjna.

Operacja dyskopatii szyjnej przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym. Cięcie skórne wykonuje się na przedniej powierzchni szyi – najczęsciej wykorzystuje się już istniejące fałdy skórne, aby otrzymać jak najbardziej kosmetyczny wygląd blizny. Wysokość tego cięcia uzależniona jest od poziomu dyskopatii. Następnie pomiędzy mięśniami bocznymi szyi a trzewiami szyi leżącymi po środku (gardło, krtań, tchawica), dociera się do przedniej powierzchni kręgosłupa. W kolejnym kroku odpreparowuje się mięśnie przedkręgosłupowe i uwidacznia się trzonu kręgów i leżące pomiędzy nimi krążki międzykręgowe. Następnie usuwa się chore, zwyrodniałe krążki międzykręgowe. W ich miejsce implantowane są klatki międzytrzonowe. Większość klatek wymaga uzupełnienia ich implantami kostnymi, które pobiera sie w czasie usuwania krążka międzykręgowego. W zależności od ilości chorych krążków, a także przedoperacyjnej oceny przez neurochirurga stabilizacja międzytrzonowa może być uzupełniona poprzez usztywnienie kręgosłupa płytą szyjną. W zależności od sytuacji śródoperacyjnej po operacji może być zostawiony niewielki drenik w tkankach szyi (najczęściej usuwany następnego dnia). Najczęściej rana zamykana jest przy użyuciu szwów wchłanialnych, które nie muszą być następnie usuwane. Całość operacji przeprowadzana jest najczęściej przy użyciu mikroskopu operacyjnego.

1. Dysfagia, czyli zaburzenia przełykania (tymczasowe, trwałe)
2. Powikłania związane implantem międzytrzonowym
   1. Zapadnięcie
   2. Migracja, przemieszczenie implantu
   3. Brak zrostu
3. Powikłania neurologiczne
4. Uraz rdzenia kręgowego lub korzenia nerwowego
5. Uraz nerwu krtaniowego wstecznego, skutkujący chrypą
6. Uraz nerwu krtaniowego górnego
7. Porażenie nerwu C5, skutkujące osłabieniem mięśnia naramiennego
8. Uraz nerwu podjęzykowego
9. Zespół Hornera
10. Uraz tętnicy kręgowej
11. Zaburzenia drożności dróg oddechowych
12. Uraz przełyku
13. Uraz przewodu piersiowego
14. Zwyrodnienie lub choroba sąsiedniego odcinka (choroba segmentu przyległego)

Długoterminowe badania po ACDF wskazują, że postępujące radiograficzne zmiany zwyrodnieniowe sąsiednich segmentów występują w 50% przypadków. Po przeprowadzeniu operacji stabilizacji kręgosłupa szyjnego z dostępu przedniego, szanse rozwinięcia zmian zwyrodnieniowych w segmentach sąsiednich są większe, niż w przypadkach nieoperowanych. Udokumentowana częstość rozwój nowej objawowej radikulopatii lub mielopatii w sąsiednich segmentach wynosi ok. 3% rocznie. W ciągu 10 lat po przedniej dekompresji szyjnej i zespoleniu u 26% pacjentów rozwinęła się nowa objawowa radikulopatia lub mielopatia.

1. Postępowanie podstawowego procesu zwyrodnieniowego, który wystąpiłby niezależnie od tego, czy wykonano operację kręgosłupa.
2. Zwiększone obciążenie i przenoszenie naprężeń, powodujące przyspieszone zwyrodnienie segmentu ruchu sąsiadującego z usztywnieniem szyjnym.

W chwili obecnej brak jest wyraźnych dowodów na to, który proces jest ważniejszy.

Stabilizacja z dostępu tylnego

Operacja stenozy kanłu kręgowego w odcinku szyjnym z dostępu tylnego przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym. Cięcie skórne wykonuje się na tylnej powierzchni szyi w linii pośrodkowej. Wysokość tego cięcia uzależniona jest od poziomu dyskopatii. Następnie odpreparowuje się mięśnie przedkręgosłupowe i uwidacznia się elemnty tylne kręgów. W kolejnym kroku wkręca się odpowiednią ilość śrub w masywy boczne kręgów, a następnie łączy się całość prętami stabilizującymi. W zależności od potrzby klinicznej elemnty tylne mogą zostać usunięte celem odbarczenia kanału kręgowego. Wzdłuż elementów stabilizujących układa się fragmenty przeszczepów kostnych, tak aby wspomóc wytworzenie się prawidłowego zrostu kostnego. W zależności od sytuacji śródoperacyjnej po operacji może być zostawiony niewielki drenik w tkankach szyi (najczęściej usuwany następnego dnia). 

W odcinku szyjnym z dostępu tylnego z zasadu nie usuwa się krążka międzykręgowego (czasem jedynie jego małe fragmenty uciskające na worek oponowy lub korzenie nerwowe).

Stabilizacja szyjno-potyliczna

Operacja stabiliazcji szyjno-potylicznej tylnego przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym. Operacja ta najczęściej wykonywana jest w urazach złącza czaszkowo-szyjnego lub w chorobie zwyrodnieniowej złącza czaszkowo-szyjnego (najczęściej w reumatoidalnym zapaleniu stawów – RZS). Cięcie skórne wykonuje się na tylnej powierzchni szyi i karku w linii pośrodkowej. Następnie odpreparowuje się mięśnie przedkręgosłupowe oraz mięśnie karku. Uwidacznia się elemnty tylne kręgów oraz łuskę kości potylicznej. W kolejnym kroku wkręca się odpowiednią ilość śrub w masywy boczne kręgów oraz łuskę kości potylicznej, a następnie łączy się całość prętami stabilizującymi. W zależności od potrzby klinicznej elemnty tylne mogą zostać usunięte celem odbarczenia kanału kręgowego. Wzdłuż elementów stabilizujących układa się fragmenty przeszczepów kostnych, tak aby wspomóc wytworzenie się prawidłowego zrostu kostnego. W zależności od sytuacji śródoperacyjnej po operacji może być zostawiony niewielki drenik w tkankach szyi (najczęściej usuwany następnego dnia). 

Hospitalizacja po  operacji dyskopatii szyjnej trwa około 3 dni.

U kobiet w wieku rozrodczym należy wykluczyć ciążę – operacja wykonywana jest z użyciem promieniowania rentgenowskiego. Jeśli kwalifikujący neurochirurg zaleci, należy przynieść ze sobą kołnierz ortopedyczny.